پایگاه خبری تحلیلی آذرانجمن در 15 آبان 1403 با کد انتشار الکترونیکی خبر 72010، منتشر نمود:
دکتر علی محمدی پور
جهت مشاهده خبر تخصصی دکتر علی محمدی پور در پایگاه خبری منتشر کننده، لطفا روی عنوان پایگاه خبری مورد نظر، کلیک فرمائید.
گروه اقتصادی آذرانجمن؛ یادداشت دکتر علی محمدی‌پور (مدرس دانشگاه، پژوهشگر انجمن اقتصاد انرژی و عضو انجمن آموزش محیط زیست و توسعه پایدار ایران): استقلال معدن مس سونگون می‌تواند به تقویت موقعیت ایران در بازار جهانی مس کمک کند. با توسعه فناوری‌های نوین و افزایش کیفیت تولید، ایران می‌تواند در عرصه بین‌المللی رقابت کند و سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهد.
مس سرنگون در نتیجه اکتشافات اخیر، از لحاظ برخورداری از ذخایر مس به رتبه اول کشور، ارتقاء یافته است. علیرغم تولید گسترده در این واحد صنعتی، به علت وابستگی ساختاری این شرکت به تهران و کرمان و در نتیجه پدیده “سواری مجانی”، چیزی جز آلودگی‌های زیست محیطی و خاک و حتی آلودگی آب‌های زیر زمینی، نصیب مردم و اقتصاد منطقه آذربایجان نمی‌شود که ظلم بزرگی بر پیکره اقتصاد و محیط زیست استان آذربایجان شرقی می‌باشد. این امر، مغایر با اهداف بلندمدت دولت در راستای توسعه متوازن در سطح کشور است. با توجه به پتانسیل‌های عظیم معدن سونگون، استقلال آن از دیگر نهادها و شرکت‌های بزرگ می‌تواند به بهبود بهره‌وری و افزایش توان رقابت در بازارهای داخلی و جهانی منجر شود.
تاریخچه ایجاد معدن و ارزش آن سابقه معدن مس سونگون به ۲۰۰ سال پیش یعنی دوره قاجار می‌رسد. آثار فعالیت‌های قدیمی به صورت استخراج زیر زمینی در امتداد طول رودخانه سونگون در محدوده پرعیار بوده‌است. بهره‌برداری از سنگ‌های پرعیار مس تا سال ۱۳۵۱ متناوباً انجام گرفته‌است. ذخیره احتمالی این معدن بیش از پنج میلیارد تن و ذخیره قابل استخراج آن (با توجه به اکتشافات انجام گرفته) حدود ۷۹۶ میلیون تن برآورد شده است که در مجموع کل ذخایر قطعی، احتمالی و ممکن در محدوده کانسار سونگون ورزقان حدود ۱/۷ میلیارد تن سنگ مس با عیار %۶۱ است. در این معدن غیر از فلز با ارزش مس، مولیبدن، طلا و نقره و دیگر عناصر با اهمیت به صورت فلزات ( ۸ نوع مختلف فلز قیمتی) همراه وجود دارند. ارزش ذخایر آن ۳۲۰ میلیارد دلار برآورده شده است و یک درصد ذخیره مس دنیا و ۵۲ درصد ذخایر مس کشورمان را در دل خود جای داده است به لحاظ بزرگی، ظرفیت و تناژ تولیدی به تنهایی طبق اعلام مدیرعامل شرکت مس آذربایجان، براساس جدیدترین اکتشافات انجام گرفته معدن مس سونگون از جایگاه دومین قطب مس در کشور، به بزرگترین معدن مس ایران و خاورمیانه تبدیل شده است.
با این وجود، ۱۰۰ درصد سهام شرکت مس سونگون مال شرکت ملی مس ایران بوده و خود شرکت مس سونگون فعلا یک شرکت سهامی خاص است. بالای ۹۰ درصد از عوایدی این معدن عظیم طی سال‌های گذشته به جیب کرمان و تهران (که دارای صنایع تبدیلی مس هستند) رفته و سهم مردم استان و به خصوص شهرستان ورزقان بسیار ناچیز است. اقتصاد معدن تنها دو درصد از ارزش افزوده استان را شامل می‌شود.
استقلال معدن مس سونگون از شرکت ملی مس ایران یکی از مطالبات دیرینه مردم آذربایجان بوده است؛ چرا که به اعتقاد کارشناسان درآمد سرشار این مجموعه به جای استفاده در توسعه آذربایجان شرقی در بخش‌های دیگر و در استان‌هایی که فراوری انجام می‌شود، هزینه شده و عایدی چندانی نصیب این استان نمی‌شود.
چرایی استقلال کامل مس سونگون
معدن مس سونگون، واقع در استان آذربایجان شرقی، به عنوان یکی از بزرگترین منابع فلزی ایران، اهمیت ویژه‌ای در اقتصاد کشور و همچنین صنعت معدنکاری دارد. با توجه به پتانسیل‌های عظیم این معدن، استقلال آن از دیگر نهادها و شرکت‌های بزرگ می‌تواند به بهبود بهره‌وری و افزایش توان رقابت در بازارهای داخلی و جهانی منجر شود. اولین و مهم‌ترین دلیل برای لزوم استقلال معدن مس سونگون، توانایی مدیریت بهینه منابع و افزایش کارایی فرآیندهای استخراج و تولید است. با استقلال مدیریت، می‌توان استراتژی‌های متناسب با شرایط محلی و نیازهای بازار را به‌طور دقیق‌تر پیاده‌سازی کرد.
این امر همچنین موجب تسهیل در تصمیم‌گیری‌های سریع و پاسخگویی به شمار بالای چالش‌های اقتصادی می‌شود. علاوه بر جنبه‌های مدیریتی، استقلال معدن سونگون می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم در منطقه شود. با مدیریت محلی و تخصیص منابع به صورت شفاف و مستقیم، فرصت‌های شغلی بیشتری برای جوانان محلی فراهم می‌شود. بدین ترتیب، نه تنها به رشد اقتصادی منطقه کمک می‌کند، بلکه باعث کاهش مهاجرت به شهرهای بزرگ نیز خواهد شد.
یکی از مطالبات به حق مردم منطقه، عدم برخورداری از سهم تولیدات مس سونگون است که عوارض منفی زیست محیطی به آن‌ها به همراه عدم برخورداری از فواید آن، تحمیل شده که در علم اقتصاد به «سواری مجانی» موسوم است. فعالیت‌های استخراج و فرآوری مس در این منطقه تأثیرات زیست محیطی قابل‌توجهی به همراه دارد که نیاز به توجه و مدیریت صحیح دارد. یکی از اثرات محیطی عمده، آلودگی خاک و آب‌های سطحی و زیرزمینی است. فعالیت‌های معدنی، سبب نشت مواد شیمیایی و فلزات سنگین به منابع آب و خاک می‌شود که این امر می‌تواند به سلامت اکوسیستم و موجودات زنده آسیب برساند.
همچنین، تغییرات در الگوی استفاده از زمین و تخریب زیستگاه‌های طبیعی به دلیل گسترش فعالیت‌های معدنی، منجر به کاهش تنوع زیستی در این منطقه می‌شود. به علاوه، آلودگی هوا ناشی از انتشار ذرات معلق و گازهای گلخانه‌ای به دلیل فرآیندهای استخراج و تولید، به شدت بر کیفیت هوای منطقه تأثیر می‌گذارد. این آلودگی می‌تواند سلامت ساکنان محلی را تهدید کند و عوارض بهداشتی متعدد از جمله بیماری‌های تنفسی را به همراه داشته باشد
با توجه به موارد مذکور، استقلال معدن مس سونگون می‌تواند به تقویت موقعیت ایران در بازار جهانی مس کمک کند. با توسعه فناوری‌های نوین و افزایش کیفیت تولید، ایران می‌تواند در عرصه بین‌المللی رقابت کند و سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهد. در نهایت، استقلال معدن مس سونگون به عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی در استراتژی‌های توسعه پایدار و متوازن کشور، اهمیت ویژه‌ای دارد. به این ترتیب، بهره‌برداری بهینه و مدیریت مؤثر این معدن نه تنها به نفع اقتصاد ملی خواهد بود بلکه به بهبود کیفیت زندگی مردم منطقه نیز خواهد انجامید.